Stanowisko archeologiczne w Lutobroku jest bardzo cenne. A że zarasta drzewami, jest niszczone przez przyrodę, należy się spieszyć z jego badaniem. Pomagają w tym środki finansowe od Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
- Chcemy to stanowisko przebadać na jak największym obszarze, póki nam jeszcze nie zarośnie, a potem po prostu wydamy książkę – mówi archeolog z Pracowni Archeologiczno- Konserwatorskiej SZPILA Jakub Affelski. – I tak cały czas pracujemy na cmentarzysku ludności, która mieszkała tutaj dwa tysiące lat temu. Odkrywamy groby różnego typu; są to groby ciałopalne – ludzie byli kremowani, ich prochy często były składane w popielnicach, albo bez popielnic – objaśnia archeolog. Zabytki grobowe? Ciekawe, na przykład miecz z terenów CESARSTWA RZYMSKIEGO, a mieczy tego typu jest zaledwie kilka w Polsce, biżuteria, elementy stroju-zapinki, koraliki, paciorki szklane, ceramika naczyniowa, broń. –
Ciekawostką jest to – mówi Jakub Affelski – że to cmentarzysko położone jest na terenie starszej osady, która funkcjonowała tutaj niemalże 4 tysiące lat temu. To był okres, w którym żelaza jeszcze nie znano, a brąz był na tyle rzadki, że nie udało nam się znaleźć nic z tego materiału, najwyżej narzędzia krzemienne i ceramikę naczyniową.
Wszystko co kryła ziemia, a udało się odsłonić, zdeponowane jest w pułtuskim Muzeum Regionalnym; może będzie udostępnione na wystawie stałej.
Na pytanie, czy będą penetrowane nowe połacie ziemi, archeolog Affelski odpowiada:
- Coraz mniej nam zostaje miejsca do badań, ale jeszcze trochę jest, i jeśli uda nam się pozyskać środki od Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, to będziemy działać.
W pracy archeologicznej wielce przydatne są "mapy topograficzne, wskazujące na optymalne uwarunkowania terenowe – nad rzeką, na wyniesieniu, takim cypelku przy krawędzi doliny". – W takich miejscach przeważnie coś ciekawego jest. Pierwsze znalezisko czekało na nas w lesie; otworzyliśmy kilka wykopów sprawdzających i w każdym były groby. I już wiedzieliśmy, jak to wykopalisko jest duże.
Pierwsze kroki archeolodzy postawili na lutobrockiej ziemi w 2009 roku, kiedy to przypadkowa osoba znalazła grób i zgłosiła w odpowiednie miejsce. Jakub Affelski:
- Stanowisko bada pani Beata Jurkiewicz, my jej pomagamy. Przeprowadziła w 2009 roku szybkie badania interwencyjne i jeszcze w grudniu pierwszy grób był wyeksplorowany. Zawierał przepiękną popielnicę i miecz, który był pogięty i złożony ze szczątkami ludzkimi. Wówczas broń rytualnie niszczono, umierała razem z właścicielem. I tak w 2010 roku, w wakacje, zaczęliśmy pierwsze regularne badania w tym miejscu, gdzie dzisiaj stoimy.
Co ciekawe... Niedaleko płynie rzeka Prut, która wpada za Zatorami do Narwi. I wzdłuż tej rzeki jest mnóstwo stanowisk archeologicznych, co znaczy, że na tym obszarze mieszkali ludzie i wykorzystywali go rolniczo. I tak w Lemanach mamy kolejne cmentarzysko, i kolejne w Cieńszy i myślę, że jest ich więcej, natomiast ten teren jest słabo przebadany przez archeologów, więc nie wszystko wiemy. Na pewno są tu i starsze rzeczy – wyjaśnia archeolog.
Przed nami stanowisko archeologiczna, w nim pracujący stali archeolodzy – szefowa Beata Jurkiewcz, profesor Mateusz Bogucki z PAN, Karolina Machnio, Damian Wincenciak, Stanisław Kowalczyk oraz Sebastian Teska z ośrodka poznańskiego (UAM) i przedstawiciele Stowarzyszenia Historycznego PASJA z Wyszkowa. Skupieni, staranni, w rękach mają szpachelki i pędzelki. Eksplorują ziemię, która następnie będzie przesiewana przez sito – spopielone szczątki ludzkie są wielkości połowy paznokcia małego palca, nawet mniejsze. Mamy fragmenty naczyń glinianych, które to naczynia mogły popękać na stosie podczas rytuału spopielenia.
Jakub Affelski: - Takich cmentarzysk w Polsce jest więcej, natomiast w Lutobroku odsłaniamy pierwsze, archeologicznie odkrywamy na nowo naszą część Puszczy Białej.
Grażyna Maria Dzierżanowska
