Wiosenne smaki PESACH

Od kilku lat jestem zanurzona w dwóch kulturach, jak wszystko w życiu ma to swoje plusy i minusy. Niewątpliwym atutem jest to, że mam podwójne święta i te polskie i te żydowskie. Trudno mi było się przyzwyczaić do nowego kalendarza, jest wiele różnic, długo by tłumaczyć i zostawiam to na moje następne felietony, powiem tylko, że teraz w żydowskiej tradycji jest rok 5783, dzień liczy się od zachodu, a nie od wschodu słońca, a weekend to piątek i sobota, a w niedzielę trzeba iść do pracy.

Dzisiaj chciałabym opowiedzieć o najważniejszych żydowskich świąt – Pesach.  W tym roku złożyło się tak, że i Wielkanoc i Pesach są w tym samym czasie. Pesach  Żydzi obchodzoną na pamiątkę wyzwolenia Izraelitów z niewoli egipskiej. Symbolika i tradycja tego święta są bardzo szerokie, spróbuję to wyjaśnić jak najprościej i skupić się na tym, co najbardziej lubię czyli na jedzeniu. Pesach rozpoczyna się 15 dnia miesiąca nissan, co w tym roku przypada 5 kwietnia i trwa 7 dni.  Święto to pierwotnie jak wszystkie wiosenne święta na całym świecie, wywodzi się z celebracji  odradzania się natury po zimie i było obchodzone przez pasterskie ludy długo przed wyjściem z Egiptu. A jak to na tą porę roku przystało, wiadomo, trzeba zrobić porządki, a te żydowskie przed Pesach to poważna sprawa. Trzeba wyszorować wszystko i pozbyć się nawet mikroskopijnych okruchów chamecu. Chamec czyli zakwas i wszelkie produkty z jednym z pięciu zbóż: żyta, pszenicy, orkiszu, owsa i jęczmienia. Kiedy jestem w Tel Awiwie, jako nie Żydówka, dostaję wtedy od sąsiadów mąkę, ciastka, pieczywo wszystko co może mieć w sobie zboże, trzeba się tego pozbyć bezdyskusyjnie. I po takich porządkach wkracza triumfalnie maca! Chleb pieczony bez użycia zakwasu, tradycyjna potrawa Pesach. Nie ma zbyt wielu fanów, tak naprawdę nikt z moich żydowskich znajomych jej nie lubi macy, ja za to bardzo jestem za!  Upieczony placek z mąki i wody, przypomina mi moje dzieciństwo i pieczone takie ciasto na piecu u mojej babci. Pycha!

Macę koniecznie trzeba wykorzystać do przyrządzenia “żydowskiej penicyliny” z kneidlach. To esencjonalny rosół z kulkami z macy, polecam ten prosty przepis, żeby trochę urozmaicić nasz niedzielny obiad. Maca, woda, jajko, pietruszka, czosnek, sól, pieprz, ugniatamy, formujemy małe kulki, wrzucamy na gorącą wodę i już!

Drugą nielubianą pesachową potrawą jest gefilte fisz. Kiedy mówię w Izraelu, że uwielbiam to danie, ludzie patrzą na mnie ze zgrozą. Jedynie chyba potomkowie polskich Żydów mają do niej sentyment. Co to jest? Jak napiszę karp po żydowsku, wszystko stanie się jasne! Faszerowana ryba to tradycyjne danie Żydów ze Wschodniej Europy. Nie ma jednego przepisu, może być na ostro, może być na słodko. Ja uwielbiam gotowanego karpia podawanego w galarecie z dużą ilością rodzynek, płatków migdałów, plastrami gotowanej marchwi i jajka. W przeszłości na terenie Rzeczpospolitej był wyraźny podział na przepis na gefilte fisz, jeśli lubiłeś na słodko to znaczy jesteś z Polski, jeśli na ostro z chrzanem jesteś z Litwy.

Trzecim daniem, które uwielbiam jest żydowski kawior, upieczone wątróbki drobiowe siekane z gotowanym jajkiem i cebulą. Ja dodaję także odrobinę słodkiego wina, najlepiej malaga. Jednak po mistrzowsku, wręcz magicznie, wątróbkę przyrządza moja sąsiadka – węgierska Żydówka Dorit. Jak ja ją za to kocham! Kawiorem czyli wątróbką smaruję macę i już! Genialnie proste i tak dobre!

Gdy już dom zostanie oczyszczony i przygotowany można zasiąść do uroczystej kolacji zwanej sederem. Stół koniecznie musi być przykryty białym obrusem i pięknie udekorowany, króluje na nim maca i specjalny talerz z sześcioma wgłębieniami. Ten talerz to symbol Hagady, czyli opowieści o wyjściu Izraelitów z Egiptu. Każda z sześciu potraw to etap niewoli egipskiej. Jajko, upieczona kość, pietruszka, słona woda, chrzan i charoset czyli słodka masa z orzechów, daktyli i wina. Jajko upamiętnia zburzenie Świątyni w Jerozolimie, nadzieję na odbudowę i nadejście Mesjasza. Obok jajka leży zeroa, czyli kość, uosabiająca dawną ofiarę z baranka, następnie natka pietruszki oznaczająca wyzwolenie, obok słona woda – łzy niewoli i przejście Żydów przez Morze Czerwone, chrzan – gorzkie życie w Egipcie. Kolejnym produktem symbolicznym na talerzu sederowym jest charoset, czyli słodki mix wina, orzechów i daktyli, imbiru i cynamonu, przypomina to glinę, z której w Egipicie Żydzi budowali domy lub druga wersja – nareszcie słodka wolność na pustyni. Nic to, że chodzili po niej 40 lat, jak dla mnie trochę długo na tym Synaju.

Podczas kolacji wszystko przegryza się macą i pije cztery kielichy wina na pamiątkę czterech obietnic Boga z Księgi Wyjścia. Wyprowadzę, wyratuję, wybawię, wezmę!

Symbolika święta Pesach jest bardzo skomplikowana, bardzo to uprościłam, ale może w przyszłości będziemy mogli razem podczas warsztatów odkryć więcej. Bardzo zachęcam do spróbowania i przygotowania w najbliższym świątecznym czasie macy i rosołu z kulkami z niej, gefilte fisz i żydowskiego kawioru. Wesołych Świąt i Beteavon czyli smacznego po hebrajsku.

Aneta Szymańska, z nieocenioną konsultacją Gila Staina
Zdjęcie:
Ten talerz to symbol Hagady, czyli opowieści o wyjściu Izraelitów z Egiptu. Każda z sześciu potraw to etap niewoli egipskiej (źródło: polin.pl)

Komentarze